Kultura organizacji pozarządowej (część druga)
(Zam: 07.07.2013 r., godz. 15.52)Organizacje pozarządowe charakteryzują się dobrowolnością w tworzeniu i działaniu oraz niezależnością od państwa. Działają dla dobra wspólnego, a ich obszarem aktywności są: szeroko rozumiana pomoc społeczna, ochrona zdrowia, edukacja, kultura. Są organizacjami non-profit, ponieważ nie działają dla zysku.
- uczciwość,
- rzetelność,
- poszanowanie godności,
- otwartość,
- tolerancja.
Budowanie kultury organizacji pozarządowej powinno uwzględniać powyższe wartości, a jednocześnie służyć rozwojowi i wzmacnianiu takich umiejętności, jak:
- samodzielne, krytyczne myślenie,
- swoboda dociekania prawdy,
- skuteczna komunikacja interpersonalna,
- myślenie wielotorowe,
- odpowiedzialność,
- aktywność obywatelska,
- niezależność myśli i działań, oparta na zadawaniu pytań, tworzeniu własnych osądów i postępowaniu zgodnie z własnym sumieniem,
- współpraca.
Mówiąc o kulturze organizacji pozarządowej istotne jest także podkreślenie roli jawności i transparentności działania. Jawność, inaczej otwartość, to udostępnianie wszystkim zainteresowanym informacji o działalności organizacji. Transparentność, inaczej przejrzystość, to tworzenie takich mechanizmów działania oraz sposobów ich opisywania, by były zrozumiale dla opinii publicznej.
KAŻDA ORGANIZACJA POZARZĄDOWA STANOWI NIEPOWTARZALNĄ CAŁOŚĆ Z PUNKTU WIDZENIA:
- specyficznej mieszaniny etniczności, wartości, doświadczenia, umiejętności, aspiracji, energii i potencjału wszystkich jej członków,
- geograficznego usytuowania oraz jej miejsca w społeczności,
- niepowtarzalnej historii dokonań i osiągnięć, tradycji, związanych z nią osób,
- specyficznych rytuałów i ceremonii, symboli i metafor, które znajdują swój organizacyjny wyraz w procedurach działania oraz strukturach.
Ponadto, każda organizacja pozarządowa będzie podobnie niepowtarzalna, jeśli uwzględnimy jej ofertę programową, secret knowledge członków i/lub pracowników, czy sposób manifestowania podejmowanych działań.
TO, JAKA JEST ORGANIZACJA PRZEJAWIA SIĘ W BUDOWANEJ PRZEZ NIĄ KULTURZE, CZYLI:
- uznawanych i urzeczywistnianych wartościach,
- doświadczeniu, jakie poszczególne osoby do niej wnoszą,
- sposobach działania jej członków i/lub pracowników i ich wzajemnych kontaktach,
- dokonaniach.
NA KULTURĘ ORGANIZACJI SKŁADAJĄ SIĘ:
- filozofia i/lub ideologia wyznawana przez kierownictwo i pracowników,
- sposób, w jaki filozofia ta znajduje odzwierciedlenie w misji lub celach instytucji,
- zestaw wartości uznawanych przez kierownictwo i inne osoby oraz sposób, w jaki te wartości wpływają na bieżące działania,
- jakość i natura stosunków interpersonalnych,
- metafory,
- mity, anegdoty, lokalni bohaterowie oraz obrzędy i obyczaje, które służą generowaniu lub też pobudzaniu inicjatywy i motywowaniu,
- inne, liczne materialne i niematerialne formy, które posiadają zarówno potencjał, jak i siłę wywierania wpływu.
Komponenty niematerialne i materialne kultury organizacji pozostają ze sobą w dynamicznych związkach. Wartości, filozofia, ideologia powinny wpływać na to, co dzieje się w organizacji, na propagowane wzorce zachowań, ceremonie i symbole, a także wygląd siedziby organizacji.
Ponadto istotne interakcje zachodzą pomiędzy elementami kultury organizacji a jej otoczeniem, w tym szczególnie społecznością lokalną i warto tu zauważyć, że jakość kultury organizacji w małych środowiskach często stanowi o kulturze społeczności lokalnej lub ma na nią istotny wpływ.
KULTURĘ ORGANIZCJI MOŻNA ZAOBSERWOWAĆ W TRZECH WYMIARACH:
1. Relacje zawodowe:
- stosunek lidera organizacji do członków i pracowników organizacji,
- stosunek członków organizacji do siebie nawzajem,
- współpraca,
- stosunek do klientów (beneficjentów) i innych osób związanych z organizacją,
- stopień współodpowiedzialności za osiąganie celów organizacji.
2. Zarządzanie:
- system przepływu informacji w organizacji,
- równomierność przydziału zadań członkom organizacji i współpracownikom,
- skuteczność działania,
- wspomaganie rozwoju członków organizacji,
- dbanie o majątek organizacji.
3. Relacje ze środowiskiem:
- system przepływu informacji na zewnątrz,
- stosowanie zasady jawności i transparentności,
- realizowanie społecznie pożądanych celów,
- aktywny udział w życiu społeczności lokalnej.
Opisane powyżej wymiary wskazują, że kultura organizacji pozarządowej w istotnej mierze wyznacza kierunki pracy danej NGO, ale także ma decydujące znaczenie dla tworzenia właściwego klimatu pracy, osiągania wysokiej jakości pracy i wreszcie budowania partnerskich relacji ze środowiskiem.
DEMORKACJA W ŻYCIU ORGANIZACJI POZARZĄDOWEJ
Bezpieczna demokracja zależy w dużej mierze od wytworzenia się kultury demokratycznej jednostek, grup, a także instytucji. Obywatele wolnego społeczeństwa realizują własne interesy, czynią użytek ze swoich praw i biorą odpowiedzialność za swoje życie. Podejmują swoje decyzje, które mają charakter osobisty, a nie polityczny.
Demokrację w organizacji pozarządowej, czy raczej jej demokratyzację rozpatrywać można w kategoriach systemowych, zewnętrznych, czyli nadanie autonomii wobec władz państwowych.
Można też spojrzeć na demokrację w organizacji pozarządowej od wewnątrz, rozumianą jako zachowania, zwyczaje, oczekiwania i normy, które służą budowaniu kultury obywatelskiej.
U podstaw budowania demokracji w NGO leży przekonanie, że wolny naród musi w swych działaniach kierować się wartościami, umiejętnościami, postawami i wiedzą koniecznymi dla życia w społeczeństwie demokratycznym.
O demokracji w życiu organizacji pozarządowej można mówić wówczas, gdy jej system jest wolny od ideologii politycznej. Istotną rolę w działalności zajmuje aktywne uczestnictwo w społeczeństwie otwartym.
Członkowie organizacji wybierają swoich przywódców, współuczestniczą w opiniowaniu ważnych dla nich spraw, mają wpływ na podejmowane decyzje, samodzielnie planują i realizują wybrane przez siebie zadania. Budują tym samym autentyczną samorządność opartą na współpracy, postawach prospołecznych (empatia, tolerancja, odpowiedzialność), świadomości i poczuciu własnej godności.
Organizacje pozarządowe nastawione na rozwijanie demokracji wewnątrzszkolnej pozwalają swoim członkom doświadczyć: smaku porażki i zwycięstwa, sprawiedliwości opartej na jasnych regułach prawnych, równego prawa głosu, kolejnej szansy. Wzmacniają także przekonanie, że podstawową wartością jest godność, której szczególnym gwarantem są prawa człowieka i prawa dziecka.
Podmiotowość, samorządność, przestrzeganie prawa, edukacja dla społeczeństwa otwartego, czyli szeroko rozumiana demokratyzacja nie oznacza bynajmniej, iż organizacja pozarządowa pozostaje bez określonych reguł gry. Ważne jest jednak, aby członkowie organizacji pozarządowej:
- mieli realny wpływ na tworzenie zasad,
- mieli możliwość wpływania na sprawy ich dotyczące,
- odczuwali współodpowiedzialność,
- byli motywowani przez swoich liderów.
WPŁYW ELEMENTÓW KULTURY ORGANIZACJI NA DEMOKRATYZACJĘ ŻYCIA NGO
Kultura organizacji powinna sprzyjać demokratyzacji działalności NGO. W literaturze przedmiotu używa się nawet sformułowania „kultura demokratyczna” dla określenia całokształtu działań podejmowanych na rzecz demokracji.
Do elementów kultury organizacji wpływających na proces demokratyzacji życia wewnątrz NGO można zaliczyć: wartości, misję i wizję uznawane przez kierownictwo i inne osoby organizacji oraz sposób, w jaki wpływają na bieżące działania, a także jakość i naturę stosunków interpersonalnych.
Podstawowymi wartościami etyki demokratycznej są tolerancja, współpraca, szacunek dla odmiennych opinii i gotowość na kompromis.
Demokratyzacji życia każdej organizacji pozarządowej sprzyja otwartość kierownictwa, gotowość do podejmowania trudów związanych ze zmianą, umiejętność delegowania uprawnień. Są jasne zasady, reguły i zakresy odpowiedzialności. Stawiane są realne cele, podkreślane mocne strony. Każdy może zgłosić pomysły. Rozwiązywanie problemów i twórcze działanie ma miejsce w zespołach. Istotna jest tu współpraca i współdziałanie oraz dobra, jasna komunikacja. Zachęca się do przekazywania informacji zwrotnych. Problemy traktowane są jako normalne zjawisko i konstruktywnie się je rozwiązuje.
Powszechnie stosowana jest zasada, że nie ma żadnych grup uprzywilejowanych, i że prawo jest takie samo dla wszystkich. Są jasne zasady, reguły i zakresy odpowiedzialności. Funkcjonuje przejrzysty, sprecyzowany system zdobywania nagród.
W NGO nastawionej na „kulturę demokratyczną” członkowie, współpracownicy, pracownicy i beneficjenci traktowani są w sposób podmiotowy. Mają prawo wypowiadać się w ważnych dla nich sprawach, opiniować je. Mogą organizować się w zespoły. Ale też wszyscy są współodpowiedzialni za budowanie wizerunku organizacji. Samorządność ma miejsce na wszystkich możliwych szczeblach i nie jest traktowana jako próba zamachu na niezależność lidera.
Ważny jest także klimat oparty na wzajemnym wspieraniu się, zaufaniu i szacunku.
W organizacji nastawionej na „kulturę demokratyczną” dominuje radość z podejmowanych działań, a osoby z zewnątrz są mile widziane. Dużo się rozmawia o sprawach ważnych dla społeczności lokalnej i dla samej organizacji. Tradycje, symbole, filozofia nie są formami narzuconymi przez autokratyczną władzę, lecz wynikiem kompromisu osiągniętego w toku współpracy.
PODSUMOWANIE
Każda organizacja ma swoją specyficzną kulturę. Kluczem do sukcesu jest efektywne zarządzanie tak, aby uwypuklić jej pozytywy, a niwelować jej negatywne strony. Nie ma organizacji bez kultury organizacyjnej. Rzecz w tym, aby znając strukturę i rodzaj kultury organizacyjnej umieć nimi zarządzać.
Organizacje pozarządowe w budowaniu właściwej kultury powinny kierować się zarówno zasadami prawa, jak też swoistym kodeksem etycznym, którego podstawą mogą być następujące zasady, przyjęte na I Ogólnopolskim Forum Inicjatyw Pozarządowych we wrześniu 1997 r.:
1. Organizacje pozarządowe w swoim działaniu na rzecz dobra wspólnego kierują się zasadą poszanowania godności, praw i wolności człowieka.
2. Organizacje pozarządowe działają w ramach obowiązującego w demokratycznym państwie prawa, wpływając, w ramach demokratycznych procedur na jego doskonalenie.
3. Organizacje pozarządowe są samorządne i niezależne. Zasady ich działalności określają wewnętrzne mechanizmy samoregulacji, tak na poziomie poszczególnych organizacji jak i branż.
4. Działalność merytoryczna i finansowa organizacji pozarządowych jest działalnością jawną, z uwagi na szczególną troskę o posiadane przez nie środki publiczne bądź pochodzące od osób prywatnych.
5. Organizacje pozarządowe przeznaczają całe wypracowane dochody na realizację zadań statutowych oraz w rozsądnych granicach ¬¬– na rozwój organizacji.
6. Każda organizacja pozarządowa powinna rozróżnić w swoim statucie funkcje zarządzające i nadzorcze. Członkowie kolegialnego organu nadzorczego nie powinni pobierać wynagrodzenia za pracę w tym organie.
7. Organizacje pozarządowe współpracują ze sobą na zasadach partnerstwa i wzajemnego wspierania się w swoich działaniach. W sytuacjach, gdy zachodzi konflikt uznawanych wartości, organizacje podejmują działania przy zachowaniu zasad tolerancji i uznania prawa innych do posiadania odmiennego zdania.
Iwona Raszeja-Ossowska
Oprac. Danuta Laskowska
Artykuł pochodzi z portalu Fundacji Wspomagania Wsi: www.witrynawiejska.org.pl i został opublikowany za zgodą redakcji.