Spółdzielnia socjalna – czym jest i dlaczego warto ją założyć (1)
(Zam: 01.03.2013 r., godz. 09.50)W ostatnich latach dużo się słyszy o spółdzielniach socjalnych, a także szerzej – o ekonomii społecznej. Powstają nowe kierunki studiów dotyczące tej problematyki, niektóre konkursy grantowe są adresowane tylko do podmiotów z sektora ekonomii społecznej. Niniejszym artykułem rozpoczynamy cykl, w którym najpierw poświęcimy nieco miejsca wyjaśnieniu podstawowych pojęć, a potem odpowiedzi na pytanie, dlaczego warto założyć spółdzielnię socjalną – jeden z podmiotów ekonomii społecznej.
Pojęcie ekonomii społecznej jest bardzo szerokie. Aby je dobrze zrozumieć, warto opisać instytucje stanowiące „rdzeń” tego środowiska – przedsiębiorstwa społeczne. Najbardziej popularną i często stosowaną definicją jest ta sformułowana przez pracowników europejskiej sieci badawczej EMES (European Research Network). Według niej za przedsiębiorstwo społeczne uznaje się działalność o celach głównie społecznych, której zyski z założenia są reinwestowane w te cele lub we wspólnotę, a nie gromadzone w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu udziałowców czy też właścicieli. EMES określa kryteria społeczne i ekonomiczne, którymi powinny charakteryzować się inicjatywy wpisujące się w ekonomię społeczną.
Kryteria ekonomiczne:
– prowadzenie w sposób względnie ciągły i regularny działalności w oparciu o instrumenty ekonomiczne;
– niezależność, suwerenność przedsiębiorstwa w stosunku do instytucji publicznych;
– ponoszenie ryzyka ekonomicznego;
– istnienie choćby nielicznego płatnego personelu.
Kryteria społeczne:
– wyraźna orientacja na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia;
– oddolny, obywatelski charakter inicjatywy;
– specyficzny, możliwie demokratyczny system zarządzania;
– możliwie wspólnotowy charakter działania;
– ograniczona dystrybucja zysków.
Ten zestaw kryteriów jest definicją idealnego przedsiębiorstwa społecznego. Zasadniczo od przedsięwzięć zaliczanych do tego sektora nie wymaga się spełnienia wszystkich kryteriów, lecz większości z nich.
Do podmiotów ekonomii społecznej zalicza się przedsiębiorstwa społeczne, spółki non-profit, spółdzielnie pracy i spółdzielnie socjalne.
* * *
Uchwalone regulacje prawne, działania promocyjne, możliwości finansowe powinny zachęcać do działań. Z drugiej strony pojawiają się jednak liczne głosy, że spółdzielnie się nie udają, że to bez sensu. Często pojawiają się informacje, że większość spółdzielni socjalnych upada, że urzędnicy nie rozumieją spółdzielców, że uprawnienia są nie takie jakbyśmy oczekiwali. Ogólnie mówiąc: jedno wielkie zamieszanie. Dlatego też należy się zastanowić, dlaczego warto utworzyć spółdzielnię socjalną i znać wszystkie uwarunkowania i możliwości zanim podejmie się ostateczną decyzję. Najczęstszym błędem, jest tworzenie spółdzielni socjalnych w wyniku „zaciągu” na szkoleniach. Skoro nas namawiają to zróbmy to. Potem zobaczymy, co z tego wyniknie. Niestety takie eksperymenty bardzo rzadko się udają. Spółdzielnia – a spółdzielnia socjalna w szczególności – o czym się przekonamy – to podmiot dający szansę na rozwiązanie wielu problemów, ale jest to również podmiot wymagający posiadania pomysłu na działanie, a przede wszystkim wymagający wzajemnego zaufania. Jeśli jednak podejdziemy do tego poważnie, jeśli będziemy otwarci na społeczność i podmioty działające w naszym środowisku (władze lokalne, organizacje pozarządowe i przedsiębiorców) to sukces jest gwarantowany. Dzisiaj coraz częściej pokazuje się spółdzielnię socjalną, jako wzór do naśladowania. I nie chodzi tu o działalność charytatywną, ale normalne działanie na rynku, na którym w inny sposób ciężko byłoby nam się odnaleźć. Bo nie tylko produkuję jakieś dobro czy usługę, ale są one na tyle dobre, że znajdują się osoby chętne, które chcą je nabyć. Bo dostaję za to wynagrodzenie. Bo jestem tak samo ważny jak każdy inny przedsiębiorca. Bo mam przyjaciół i szanują mnie w mojej gminie czy mieście. Bo znalazłem swoje miejsce w życiu. Bo odzyskałem wiarę w siebie. To oczywiście mogą być tylko hasła, którymi nikt się nie nakarmi. Dlatego warto podejść do sprawy racjonalnie.
Spróbujmy, zatem, po kolei zastanowić się, dlaczego warto założyć spółdzielnię socjalną. Dlaczego to może być szansa dla mnie, dla moich znajomych, organizacji czy lokalnego samorządu?
Pierwsze pytanie, jakie sobie zadajemy, to właściwie, dlaczego spółdzielnia socjalna? Tyle jest form prawnych, które pozwalają coś robić, więc czemu mam wybrać akurat tę formę, która jak wiemy budzi liczne emocje? Dobre pytanie. Warto na nie odpowiedzieć zanim podejmiemy dalsze działania.
Spółdzielnia socjalna jest szczególnym podmiotem ekonomii społecznej. Jako nowa formuła gospodarowania powstała 1 maja 2004 r. Był to wtedy pomysł jeszcze w powijakach. Tak naprawdę spółdzielnie ruszyły po uchwaleniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych. Wiele istotnych zmian wniosła nowelizacja z 7 maja 2009 r. – wprowadziła szereg korzystnych rozwiązań prawnych umożliwiając spółdzielniom działanie na szerszą skalę.
Spółdzielnia socjalna ma osobowość prawną. Jest to specyficzna forma spółdzielni pracy. Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest przede wszystkim prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków w celach społecznej i zawodowej reintegracji jej członków. Oznacza to, że spółdzielnia może prowadzić działalność gospodarczą polegającą na tworzeniu jakiegoś produktu: posiłków, bombek choinkowych, stron internetowych, koszulek itp. Może realizować również usługi: remonty budowlane, catering, czyli dostarczanie posiłków, szkolić, realizować usługi opiekuńcze czy asystenckie dla osób starszych lub niepełnosprawnych. Pomysłów są tysiące, ale zawsze to normalna działalność gospodarcza. Jednak spółdzielnia socjalna dodatkowo powinna prowadzić działania reintegracyjne na rzecz swoich członków. Taka działalność to już nie działalność gospodarcza, a co więcej nadwyżka bilansowa, czyli zysk, który osiągniemy w spółdzielni i przeznaczymy na działania dla członków spółdzielni zmniejszają nam podatek dochodowy, który spółdzielnia powinna zapłacić.
Ale to nie wszystko. Spółdzielnia socjalna może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego i to również nie jest działalność gospodarcza. Można zatem kupić i bilety do kina dla naszych członków i ich rodzin, można wykupić udział w imprezie lub nawet zorganizować ją dla społeczności lokalnej.
Co więcej spółdzielnia może prowadzić działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Co to oznacza? To proste, w tym przypadku działamy podobnie jak organizacja pozarządowa, czyli możemy zgłaszać pomysły na realizację różnych zadań samorządu jak i odpowiadać na oferty konkursowe zgłaszane przez samorząd. Zwróćmy uwagę, że w ramach spółdzielni socjalnej jak normalni przedsiębiorcy możemy stawać do przetargu o zorganizowanie, np. dostarczania posiłków dla mieszkańców lub na imprezy samorządowe. Możemy również w ramach konkursu realizować usługi dla osób niepełnosprawnych zlecone przez gminę. Czyż nie jest to sytuacja, która stwarza wiele możliwości? Prowadzić jednocześnie biznes i organizację pozarządową w jednym. Warto to przemyśleć.
Cdn.
Cezary Miżejewski, oprac. Artur Laskowski
* * *
Świeżo po uchwaleniu ustawy o spółdzielniach socjalnych w 2006 r. inicjatywa utworzenia spółdzielni została podjęta w Wyszkowie. Wyszkowska Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna SZRON powstała ostatecznie 23 kwietnia 2007 r. – w wyniku realizacji projektu Partnerstwa na rzecz Rozwoju pn. „Kluczowa rola gminy w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych” działającego w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, współfinansowanej ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Spółdzielnia WWSS „Szron” zatrudnia obecnie dziewięć osób. Większość zatrudnionych jest przy obsłudze monitoringu wizyjnego Wyszkowa. Dwie osoby pracują w punkcie xero w budynku Urzędu Miejskiego. Ten punkt na stałe wpisał się w krajobraz urzędu. Korzysta z niego wielu interesantów, w tym urzędnicy gminni i powiatowi. Dodatkowo „Szron” zatrudnia jeszcze dwie osoby – jedną do transportu osób niepełnosprawnych, drugą do obsługi administracyjnej i prowadzenia biura spółdzielni. Kolejnym sposobem na prowadzenie działalności przez spółdzielnię jest uruchomienie punktu przyjmowania i nadawania paczek kurierskich – Couriers Shop na ul. Daszyńskiego 45.
Kryteria ekonomiczne:
– prowadzenie w sposób względnie ciągły i regularny działalności w oparciu o instrumenty ekonomiczne;
– niezależność, suwerenność przedsiębiorstwa w stosunku do instytucji publicznych;
– ponoszenie ryzyka ekonomicznego;
– istnienie choćby nielicznego płatnego personelu.
Kryteria społeczne:
– wyraźna orientacja na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia;
– oddolny, obywatelski charakter inicjatywy;
– specyficzny, możliwie demokratyczny system zarządzania;
– możliwie wspólnotowy charakter działania;
– ograniczona dystrybucja zysków.
Ten zestaw kryteriów jest definicją idealnego przedsiębiorstwa społecznego. Zasadniczo od przedsięwzięć zaliczanych do tego sektora nie wymaga się spełnienia wszystkich kryteriów, lecz większości z nich.
Do podmiotów ekonomii społecznej zalicza się przedsiębiorstwa społeczne, spółki non-profit, spółdzielnie pracy i spółdzielnie socjalne.
* * *
Uchwalone regulacje prawne, działania promocyjne, możliwości finansowe powinny zachęcać do działań. Z drugiej strony pojawiają się jednak liczne głosy, że spółdzielnie się nie udają, że to bez sensu. Często pojawiają się informacje, że większość spółdzielni socjalnych upada, że urzędnicy nie rozumieją spółdzielców, że uprawnienia są nie takie jakbyśmy oczekiwali. Ogólnie mówiąc: jedno wielkie zamieszanie. Dlatego też należy się zastanowić, dlaczego warto utworzyć spółdzielnię socjalną i znać wszystkie uwarunkowania i możliwości zanim podejmie się ostateczną decyzję. Najczęstszym błędem, jest tworzenie spółdzielni socjalnych w wyniku „zaciągu” na szkoleniach. Skoro nas namawiają to zróbmy to. Potem zobaczymy, co z tego wyniknie. Niestety takie eksperymenty bardzo rzadko się udają. Spółdzielnia – a spółdzielnia socjalna w szczególności – o czym się przekonamy – to podmiot dający szansę na rozwiązanie wielu problemów, ale jest to również podmiot wymagający posiadania pomysłu na działanie, a przede wszystkim wymagający wzajemnego zaufania. Jeśli jednak podejdziemy do tego poważnie, jeśli będziemy otwarci na społeczność i podmioty działające w naszym środowisku (władze lokalne, organizacje pozarządowe i przedsiębiorców) to sukces jest gwarantowany. Dzisiaj coraz częściej pokazuje się spółdzielnię socjalną, jako wzór do naśladowania. I nie chodzi tu o działalność charytatywną, ale normalne działanie na rynku, na którym w inny sposób ciężko byłoby nam się odnaleźć. Bo nie tylko produkuję jakieś dobro czy usługę, ale są one na tyle dobre, że znajdują się osoby chętne, które chcą je nabyć. Bo dostaję za to wynagrodzenie. Bo jestem tak samo ważny jak każdy inny przedsiębiorca. Bo mam przyjaciół i szanują mnie w mojej gminie czy mieście. Bo znalazłem swoje miejsce w życiu. Bo odzyskałem wiarę w siebie. To oczywiście mogą być tylko hasła, którymi nikt się nie nakarmi. Dlatego warto podejść do sprawy racjonalnie.
Spróbujmy, zatem, po kolei zastanowić się, dlaczego warto założyć spółdzielnię socjalną. Dlaczego to może być szansa dla mnie, dla moich znajomych, organizacji czy lokalnego samorządu?
Pierwsze pytanie, jakie sobie zadajemy, to właściwie, dlaczego spółdzielnia socjalna? Tyle jest form prawnych, które pozwalają coś robić, więc czemu mam wybrać akurat tę formę, która jak wiemy budzi liczne emocje? Dobre pytanie. Warto na nie odpowiedzieć zanim podejmiemy dalsze działania.
Spółdzielnia socjalna jest szczególnym podmiotem ekonomii społecznej. Jako nowa formuła gospodarowania powstała 1 maja 2004 r. Był to wtedy pomysł jeszcze w powijakach. Tak naprawdę spółdzielnie ruszyły po uchwaleniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych. Wiele istotnych zmian wniosła nowelizacja z 7 maja 2009 r. – wprowadziła szereg korzystnych rozwiązań prawnych umożliwiając spółdzielniom działanie na szerszą skalę.
Spółdzielnia socjalna ma osobowość prawną. Jest to specyficzna forma spółdzielni pracy. Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest przede wszystkim prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków w celach społecznej i zawodowej reintegracji jej członków. Oznacza to, że spółdzielnia może prowadzić działalność gospodarczą polegającą na tworzeniu jakiegoś produktu: posiłków, bombek choinkowych, stron internetowych, koszulek itp. Może realizować również usługi: remonty budowlane, catering, czyli dostarczanie posiłków, szkolić, realizować usługi opiekuńcze czy asystenckie dla osób starszych lub niepełnosprawnych. Pomysłów są tysiące, ale zawsze to normalna działalność gospodarcza. Jednak spółdzielnia socjalna dodatkowo powinna prowadzić działania reintegracyjne na rzecz swoich członków. Taka działalność to już nie działalność gospodarcza, a co więcej nadwyżka bilansowa, czyli zysk, który osiągniemy w spółdzielni i przeznaczymy na działania dla członków spółdzielni zmniejszają nam podatek dochodowy, który spółdzielnia powinna zapłacić.
Ale to nie wszystko. Spółdzielnia socjalna może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego i to również nie jest działalność gospodarcza. Można zatem kupić i bilety do kina dla naszych członków i ich rodzin, można wykupić udział w imprezie lub nawet zorganizować ją dla społeczności lokalnej.
Co więcej spółdzielnia może prowadzić działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Co to oznacza? To proste, w tym przypadku działamy podobnie jak organizacja pozarządowa, czyli możemy zgłaszać pomysły na realizację różnych zadań samorządu jak i odpowiadać na oferty konkursowe zgłaszane przez samorząd. Zwróćmy uwagę, że w ramach spółdzielni socjalnej jak normalni przedsiębiorcy możemy stawać do przetargu o zorganizowanie, np. dostarczania posiłków dla mieszkańców lub na imprezy samorządowe. Możemy również w ramach konkursu realizować usługi dla osób niepełnosprawnych zlecone przez gminę. Czyż nie jest to sytuacja, która stwarza wiele możliwości? Prowadzić jednocześnie biznes i organizację pozarządową w jednym. Warto to przemyśleć.
Cdn.
Cezary Miżejewski, oprac. Artur Laskowski
* * *
Świeżo po uchwaleniu ustawy o spółdzielniach socjalnych w 2006 r. inicjatywa utworzenia spółdzielni została podjęta w Wyszkowie. Wyszkowska Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna SZRON powstała ostatecznie 23 kwietnia 2007 r. – w wyniku realizacji projektu Partnerstwa na rzecz Rozwoju pn. „Kluczowa rola gminy w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych” działającego w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, współfinansowanej ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Spółdzielnia WWSS „Szron” zatrudnia obecnie dziewięć osób. Większość zatrudnionych jest przy obsłudze monitoringu wizyjnego Wyszkowa. Dwie osoby pracują w punkcie xero w budynku Urzędu Miejskiego. Ten punkt na stałe wpisał się w krajobraz urzędu. Korzysta z niego wielu interesantów, w tym urzędnicy gminni i powiatowi. Dodatkowo „Szron” zatrudnia jeszcze dwie osoby – jedną do transportu osób niepełnosprawnych, drugą do obsługi administracyjnej i prowadzenia biura spółdzielni. Kolejnym sposobem na prowadzenie działalności przez spółdzielnię jest uruchomienie punktu przyjmowania i nadawania paczek kurierskich – Couriers Shop na ul. Daszyńskiego 45.
